Panteon Górnośląski powstał, aby wynarodowić Ślązaków

W lipcu otwarty został Panteon Górnośląski – dzieło życia arcybiskupa Wiktora Skworca i jednocześnie wspólne przedsięwzięcie Ministerstwa Kultury, Archidiecezji Katowickiej, Miasta Katowice i Województwa Śląskiego.  

Według twórców, Panteon to opowieść o ostatnich 100 latach historii Górnego Śląska napisana poprzez sylwetki i osiągnięcia najważniejszych postaci „stąd”. Założeniem jest aby życiorysy wybitnych Górnoślązaków stały się inspiracją dla odwiedzających, a miejsce pomogło w rozpowszechnianiu wiedzy o historii Śląska na przełomie XX i XXI w.

Jak wygląda Panteon Górnośląski?

Panteon podzielony jest na kilka części: przestrzeń wprowadzającą, przestrzeń kultury, przestrzeń bohaterów, przestrzeń społeczną oraz duchową. Całość zbudowana została na planie koła i otacza kościół akademicki znajdujący się w podziemiach katowickiej archikatedry. Poszczególne przestrzenie opowiadają historie osób mających wpływ na rozwój konkretnych dziedzin życia społecznego np. sportu, nauki, muzyki, walki z komunizmem i nazizmem, polityki i duchowości.

Wystawa składa się m. in. z gablot w których znajdują się pamiątki po upamiętnionych osobach. Dodatkowo, dzięki ekranom dotykowym znajdującym się w każdej sali, zapoznać możemy się z podstawowymi informacjami dotyczącymi zasłużonych. Twórcy zadbali również o najmłodszych – co kilka kroków napotykamy na różne gry edukacyjne dla dzieci np. gra dotycząca himalaisty Jerzego Kukuczki lub gra sprawdzająca znajomość gwary śląskiej (zapewne pomylonej z językiem śląskim).

Nie wchodząc w szczegóły merytoryczne, o których szczegółowo napisałem poniżej – wystawa jest nudna i sprawiająca wrażenie stworzonej naprędce, niedopracowanej. Zdecydowana większość ekspozycji opiera się na ekranach dotykowych i projektorach, wyświetlających informacje z ekranów na ścianach. Po pewnym czasie klikanie palcem po wyświetlaczach i czytanie biografii przedstawionych w podobnej formie, staje się nużące.

Najciekawszą atrakcją okazuje się taras widokowy

Panteon został zaprojektowany i zbudowany w ciekawy, nowoczesny sposób – wizualnie spodobały mi się wnętrza piwnicy archikatedry po przeprowadzonym remoncie. W interesujący sposób połączono kolor ścian, „rzeźby” z gipsu, czy oświetlenie z samą wystawą. Intrygująca jest także Krypta Biskupów, w której pochowany został m. in. biskup Herbert Bednorz.

Chyba najciekawszym momentem zwiedzania jest możliwość wjazdu na dach katedry, z którego to rozpościera się niesamowity widok na Katowice i okolice. Spory minus za schody w podziemiach i zbudowane obok nich podjazdy dla osób niepełnosprawnych oraz wózków – lekki spadek do wyrównania poziomu byłby w moim odczuciu zdecydowanie lepszym rozwiązaniem.

Panteon Górnośląski jest tendencyjnie propolski

Już w tracie prac koncepcyjnych mogliśmy przypuszczać, że Panteon Górnośląski nie zostanie oparty na prawdzie, a jego rolą będzie przekazywanie i upamiętnianie polskiej interpretacji historii Górnego Śląska. Tymczasem w rzeczywistości jest gorzej, niż wówczas zakładaliśmy. Wystawa jest uporczywie tendencyjna, nieustannie powtarzająca słowa o „powrocie Śląska do Macierzy”, wspominająca o Powstaniach Śląskich, ale pomijająca już wyniki plebiscytu.

Chodząc po podziemiach katowickiej archikatedry można odnieść wrażenie, że Ślązacy od wieków byli bardziej propolscy od samych Polaków. Zresztą prowadzona w Panteonie narracja staje się w pewnych momentach karykaturalna i jednocześnie uwłaczająca dla Górnoślązaków, idealnym przykładem może być poniżej przytoczona wypowiedź ks. Jana Kapicy:

Bez generała Ziętka

Panteon Górnośląski stara się przedstawiać jako instytucja kultury opowiadająca historię Górnego Śląska. Jednak postaci przedstawione na wystawie wybrane są niezwykle wybiórczo i wedle propolskiego klucza. O osobach w Panteonie napisano już w regionalnych mediach wystarczająco dużo, wiec nie ma sensu, abym się powtarzał. Anegdotycznie wspomnę jedynie o starszym mężczyźnie, który w rozmowie z obsługą powiedział, że nie odnalazł biografii generała Ziętka.

W wielu miejscach Panteonu natknąć się można na informację o gromadzeniu informacji na temat kolejnych osób zasłużonych dla Śląska i pojawieniu się ich biografii w niedługim czasie w gronie już upamiętnionych, w tym m. in. gen. Ziętka. Zastanawia mnie czy jest to wyłącznie zabieg „polityczny” czy rzeczywiście w gmachu Panteonu pojawią się biografie osób ważnych historycznie dla Ślązaków, dla których zabrakło miejsca w pierwotnej wersji wystawy.

Panteon Polski na Górnym Śląsku

Co symptomatyczne, twórcy Panteonu zdecydowali się wycinkowo przedstawić historię Górnego Śląska – informację o tym, że Śląsk przez 600 lat nie znajdował się pod polskim panowaniem, znajdziemy dokładnie w jednym miejscu. Strach przed niepolskim dziedzictwem Górnego Śląska jest jednocześnie nieracjonalny i komiczny.

Bardziej adekwatną nazwą do tej instytucji kultury byłby Panteon Polski na Górnym Śląsku. Terminologia ta byłaby zdecydowanie uczciwsza względem osób odwiedzających to miejsce. Panteon jest przykładem miejsca, które jawnie kpi z regionalnej historii i za nic ma tożsamość autochtonów.

Jak inaczej, jak nie kolonialnymi praktykami nazwać sytuację, w której na terenie Śląska, za pieniądze Ślązaków stawia się muzeum, którego głównym i jedynym celem jest wynarodowienie Ślązaków?

Bez merytorycznej dyskusji w Katowicach

Wkład Katowic w latach 2020-2022 w stworzenie i funkcjonowanie Panteonu wynosił 3 mln zł. Co najbardziej przeraziło i zasmuciło mnie, mieszkańca Katowic to tocząca się onegdaj dyskusja dotyczyła nie meritum sprawy – czym będzie Panteon i co będzie prezentować, ale tego czy 3 mln zł to dużo czy mało i ile będzie kosztować utrzymanie tego miejsca po 2022 roku.

Ostatecznie radni rządzącego w Katowicach Forum Samorządowego głosując za przyznaniem dotacji, stanęli w jednym szeregu z Ministerstwem Kultury i Województwem Śląskim i przyczynili się do powstania instytucji będącej kpiną z historii Śląska i Katowic. Zachęcałbym radnych do odwiedzenia Panteonu i podzielenia się refleksjami – katowiczanie zasługują aby dowiedzieć się, co sądzą ich radni o inwestycji na którą przekazano 3 mln zł z naszych podatków.  

Panteon Górnośląski to spuścizna Wiktora Skworca

Panteon Górnośląski w moim odczuciu, jawi się jako spuścizna i dzieło życia abp. Skworca, który chciał przedsięwzięcie ukończyć jeszcze w czasie swojej posługi jako arcybiskupa katowickiego. Troskę o dobra ziemskie i budowę osobistych pomników, uznać można za małostkową i nieprzystającą powadze i roli arcybiskupa. Skworc prawdopodobnie nie zdaje sobie sprawy, że nie zostanie przez potomnych zapamiętany jako wybitny Sługa Pański, ale jako biskup który pod koniec swojej posługi zaczął mylić posługę duszpasterską z zaangażowaniem politycznym, a swoim patologicznym sojuszem tronu z ołtarzem gorszył górnośląskich wiernych.

Wystarczy wspomnieć o słowach podziękowania dla PKN Orlen za wykupienie od kapitału niemieckiego polskiej prasy lokalnej, jakie Wiktor Skworc wygłosił na piekarskim wzgórzu podczas męskiej pielgrzymki w maju 2021 roku. Jestem przekonany, że słowa te były nieprzypadkowe, a stanowiły wyraz osobistego konfliktu lub urazy Skworca do Dziennika Zachodniego. Gazeta ta wielokrotnie krytykowała Skworca za plany budowy Panteonu Górnośląskiego, a także przypominała niewyjaśnioną aferę związaną z ukrywaniem księdza pedofila, w którą Skworc miał być bezpośrednio zaangażowany będąc biskupem tarnowskim.

Fot. Łukasz Tudzierz i Mariusz Skomra