Ślōnskŏ familijŏ: starzik

• Felieton dostępny jest we dwóch wersjach językowych. Kliknij na „następny” aby poczytać po śląsku

Coś poszło nie tak, jeśli stereotypowy śląski dziadek kojarzy nam się tylko ze służbą w Wermachcie. Chociaż wojenne przygody naszych dziadków były zapewne tematem niejednej opowieści przy kawie lub szklance kakao. Przecież każdy wnuczek chciał dowiedzieć się więcej o wojennych perypetiach siwego już staruszka…

Dziadkowe opowieści 

Dzisiejsi dziadkowie nie pamiętają już wojny, bo zapewne są potomkami tych, którzy walczyli na europejskich frontach. Nie oznacza to jednak, że ich historie są mniej ciekawe lub interesujące. Praca w dużym zakładzie przemysłowym, kolejki do sklepów, chroniczny brak zaopatrzenia, urlop nie w Grecji, ale nad polskim morzem – to rzeczywistość PRLu, która dla współczesnej młodzieży brzmi zupełnie niewyobrażalnie. Jeśli mógłbym wrócić się 15 lat wstecz to dałbym sobie jedną radę – słuchaj uważniej swojego dziadka, gdyż jest on skarbnicą wiedzy i pasjonujących historii.

Dzięki mojemu dziadkowi zakochałem się w górach. Gdy miałem kilkanaście lat zabierał mnie na wycieczki w Beskid Śląski. Wówczas jeszcze PKSy przejeżdżały przez centrum Łazisk Górnych, nie trzeba było jechać do Mikołowa lub Katowic. Zazwyczaj jechaliśmy do Wisły, rzadziej do Korbielowa lub Żywca. Zawsze to ja miałem być przewodnikiem – dostawałem mapę, kijek lub drewniany patyk. Moją rolą było znaleźć odpowiedni szlak i nie zgubić się na rozwidleniach. Oczywiście pod czujnym okiem dziadka lub jego kolegów.

Do dziś nie wiem, czy moja pasja do gór i wspinania to błogosławieństwo czy przekleństwo. Widzę i czuję, ile kosztuje mnie to zdrowia, wysiłku i wyrzeczeń. Myślę sobie jednak, że trudno jest zmienić ukształtowany w młodości charakter na inny. Mam też takie nieodparte poczucie, że to właśnie dziadek zaszczepił we mnie otwartość i szacunek dla innych kultur. Z jego opowieści wydawało mi się normalne, że wartością, którą powinniśmy cenić i pielęgnować jest właśnie różnorodność poglądów i zachowań.

Kim jest dziadek? 

Mówi się, że rodzice są od wychowywania, a dziadkowie od rozpieszczania. Nie wiem, czy to prawda. Chciałbym, czego i Wam życzę, przeżyć młodość tak, abym miał co opowiadać swoim wnukom. Być może dziadek raz, czy dwa rozpieści swojego wnuczka, ale jego rolą jest przedstawiania świata poprzez przykład i opowieści. Żadne bajki, żadne filmy, żadne książki nie są tak pasjonujące, jak wieczorne historie z życia dziadka.

Kim bylibyśmy bez dziadków? Od kogo moglibyśmy czerpać wzorce? Kto uczyłby nas jeździć na rowerze lub grać w piłkę? Dorastanie bez dziadków jest możliwe, lecz nie tak pełne i pasjonujące jak z nimi. Uczmy najmłodszych szacunku dla seniorów. Dziadkowie są źródłem wiedzy i doświadczenia, którego czasami tak bardzo nam brakuje.

Coś poszło niy tak, jeźli ślōnski starzik kojarzi nōm sie ino ze sużbom we Wermachcie. Chociŏż wojynne przigody naszych starzikōw były pewnikym tymatym niyjednyj ôzprŏwki przi kafyju abo szolce kakao. Przeca kożdy ynkelek chcioł wiedzieć wiyncyj ô wojynnych historyjach szadego już starzika…

Starzikowe ôzprŏwki

Dzisiyjsi starziki niy pamiyntajōm już wojaczki, bo pewnikym sōm potōmnymi tych, kerzi walczyli na europejskich frōntach. Niy ôznaczŏ to jednak, iże jejich historyje sōm mynij ciekawe abo interesujōnce. Robota w srogim werku industryjalnym, raje do sklepōw, prōżne pōłki we sklepach, urlaub niy w Grecyji, ale nad polskim morzym – to ryalność PRLu, kerŏ dlŏ terŏźnych modych brzmiōm jak bojka. Jeźli mōgbych wrōcić sie 15 lŏt nazŏd to dołbych sie jedna dorada – suchej swojigo starzika, bo je ôn skarbnicōm wiedzy i historyji.

Dziynki mojimu starzikowi zakochołech sie w gōrach. Kej miołch pŏranŏście lŏt broł mie na rajzy w Beskid Ślōnski. Ôwdy jeszcze PKSy przejyżdżały bez cyntrōm Łazisk Górnych, niy trza było jechać do Mikołowa abo Katowic. Czynsto jechalimy do Wisły, rzŏdzij do Korbielowa abo Żywca. Dycki to jŏ miołch być ôkludzŏczym – dostŏwołech mapa, kijek abo drzywnianny patyk. Mojōm rolōm było znojść ôdpednio sztreka i niy stracić sie na rozwidleniach. Pŏd przitōmnym ôkym starzika abo jego kamratōw.

Do dzisioj niy wiym, eli moje spodobanie do gōr i spinaniŏ to błogosławieństwo eli przeklyństwo. Widza i czuja, wiela mie to zdrowiŏ, prŏcy i wyrzeczyń kosztuje. Myśla sie jednak, iże ciynżko je zmiynić ukształtowano w modości natura na inkszo. Mam tyż take poczucie, iże to starzik zaszczepił wy mie ôtwartość i reszpekt dlŏ inkszych kultur. Z jego ôzprŏwki wydŏwało mi sie normalne, iże wartościom, kerõ winnimy piastować je roztōmajtość poglōndōw i zachowań.

Kim je starzik?

Gŏdŏ sie, iże ôjce sōm ôd chowaniŏ, a starziki ôd rozpieszczanio. Niy wiym, eli to prŏwda. Chciołbych, czego i Wōm życza, przeżyć modość tak, cobych mioł co ôsprawiać swojim ynklōm. Możno starzik rŏz, eli dwa rozpieści swojigo ynkelka, ale jego rolōm je pokozywać świat bez przikłŏd i ôzprŏwki. Żŏdne bojki, żŏdyn film, żŏdne ksiōnżki niy sōm tak ciekawe, jak wieczorne historyje z życiŏ starzika.

Kim bylibymy bez starzikōw? Ôd kogo moglibymy czyrpać mustry? Fto uczułby nŏs jeździć na kole abo grać w bal? Dorastanie bez starzikōw je możliwe, atoli niy tak połne i pasjonujonce jak z niymi. Uczmy nojmodszych reszpektu dlŏ syniorōw. Starziki sōm źrōdłym wiedze i doświadczenio, kerego czasami tak barzo nōm brakuje.