Dzięki prywatnej inicjatywie Adama Brzoski powstała aplikacja, z pomocą której zobaczycie i porównacie wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921 roku w przystępnej i interaktywnej formie. Według mojej wiedzy jest to pierwszy projekt, który nie tylko zdigitalizuje wyniki plebiscytu, ale przede wszystkim pokazuje je w sposób, który daleki jest od manipulacji lub nierzetelnej interpretacji.
Wyniki plebiscytu i spisu powszechnego na Górnym Śląsku online
Dlaczego stworzona przez Adama mapa jest wyjątkowa? Jak wskazuje inicjator projektu – na niektórych mapach każda miejscowość przedstawiana jest jako punkt. Jeśli większość mieszkańców oddała głosy za Polską to punkt oznaczony jest jako czerwony, jak za Niemcami – niebieski. Taka interpretacja zawiera dwa potencjalne błędy:
- Nie widać żadnej różnicy pomiędzy małą wsią, w której większość oddała głosy za Polską, a dużym miastem, gdzie większość była za Niemcami – obydwa punkty są tak samo duże.
- Jest różnica pomiędzy wsią w powicie Głubczyce, gdzie 99% głosujących było za Niemcami, a przykładową wsią w powiecie Racibórz, gdzie 51% oddało głos na Niemcy. Przy klasycznej wizualizacji punkty wyglądałby tak samo, a przecież w tej sytuacji głosy za Polską są niejako „tłumione”.
Jak przeczytamy na stronie projektu – trzeba być świadomym, że wizualizacje są na pewnym poziomie abstrakcji. Zasadniczym problemem jest to, że są często za bardzo abstrakcyjne i nie odzwierciedlają prawdziwej sytuacji na Górnym Śląsku. Służą także ideologicznej narracji, w ramach której Polacy i Niemcy są odwiecznymi wrogami. Naszym celem było znaleźć środki, aby być bliżej prawdy. Właśnie z tego powodu kółka danych miejscowości są w różnym kolorze i wielkości. Mogą tym samym zostać wizualnie dobrze przedstawione wielkości miejscowości i rozkładające się głosy. Tym sposobem chcemy zachęcić odwiedzających do refleksji.
Warto zwrócić uwagę, iż mapa pokazuje nie tylko wyniki samego plebiscytu, ale także spisu ludności na Górnym Śląsku z 1910 roku. Właśnie ta część digitalizacji zajęła Adamowi Brzosce najwięcej czasu. Wyniki spisu dostępne były tylko w formacie PDF, który następnie z pomocą kolegi przepisywali, aby dane można było użyć bezpośrednio w aplikacji.
Plebiscyt na Górnym Śląsku – jak czytać interaktywną mapę?
Wielkość kołka które przedstawia np. miejscowość, jest wprost proporcjonalna do ilości uprawnionych do glosowania w tej miejscowości. Na ilość składa się suma mieszkańców, nie-mieszkańców i nierodowitych mieszkańców (szczegółowe wytłumaczenie znajdziecie na stronie projektu). Im większa jest suma, tym większe jest kółko które reprezentuje daną miejscowość.
Warto zwrócić uwagę na niuanse, które na pierwszy rzut oka mogą być niejasne. Przykładowo Łaziska Górne Gmina (Gemeinde) i Łaziska Górne Majątek (Gut) – w 1921 były to jakby dwie osobne miejscowości – gmina i majątek. Jak tłumaczy autor – takie podwojenie zdarza się dość często w wynikach plebiscytu, dlatego na mapie zaznaczone są dwa kółeczka. Przykładowo:
Zabawę i szczegółową analizę danych pozostawiam już Wam. Jestem przekonany, iż ciężka praca autora projektu nie pójdzie na marne. Mapa będzie interesująca nie tylko dla pasjonatów historii Górnego Śląska, ale także dla naukowców.
UWAGA! Stronę najlepiej przeglądać na komputerze lub laptopie. Na smartphonie może nie wyświetlać się poprawnie.
Bardzo, bardzo ciekawe. Dzięki
Witam,
brakuje informacji, ze tuż przed plebiscytem z różnych stron Republiki Weimarskiej zaczęło przyjeżdżać na Śląsk tysiące Niemców i meldować sie u krewnych i innych ludzi.
Zameldowany miał prawo głosować. Jak się ta informacja rozeszła, również z Polski
przyjechało na Śląsk wiele ludzi i się meldowało. Ale według oficjalnych danych tych przyjezdnych Niemców było znacznie więcej niż przyjezdnych Polaków.
Być może dlatego wynik plebiscytu w wielu rejonach Śląska był tak korzystny dla Niemców.
To o czym Pan pisze miało miejsce na wniosek Polski. Umożliwiono głosowanie w plebiscycie emigrantom z Westfalii. Wielkie było zdziwienie, gdy zdecydowana ich większość zagłosowała za Niemcami (nie ma sie zresztą co dziwić, mieli głosować za biednym feudalnym krajem, który znali?). Gdy zacznie się wierzyć w propagandę, dochodzi się do takich wniosków, jakie sie chce.
sratata…tak, na pewno dlatego…
Do Eugeniusz 49 :
No cóż , to dobrze ze tej informacji brakuje gdyż jest z gruntu nieprawdziwa ! Według wynegocjowanego porozumienia prawo głosu miały osoby które :
Ukończyły 20 rok życia (do dnia 1 stycznia 1921 ) oraz urodziły się na terenie plebiscytowym bądź tez były tam zameldowane przed 1 stycznia 1919 .
Strona polska próbowała przeforsować projekt osobnego glosowania ( już po właściwym plebiscycie ) dla ludzi nie zameldowanych na terenie plebiscytowym . Na to nie przystała jednak strona niemiecka. Pozostało przy jednym plebiscycie .
Polacy obawiali się przegranej ( słusznie ) oraz obiecywali sobie dodatkowe glosy emigrantów ( na jakiej podstawie ?! ).
Co ciekawe , propolskie gazety wychodzące na G. Śląsku zwracały już wcześniej uwagę na niekorzystność takich warunków plebiscytu. Polacy, jak zawsze , wiedzieli lepiej …